Yapay zekâ artık işe kabul edilmenizde de doğrudan rol üstlenebiliyor. İşe uygun yetenekleri tespit etmek için kullanılan araçlar, şirketlerin doğru iş için doğru kişiyi bulmalarına giderek daha fazla yardımcı oluyor. Yapay zekânın bu alanda oynadığı rol, adayların fark ettiğinden çok daha fazla. Fakat bu sisteme sosyal medyanızı taraması, yüz ifadelerinizi analiz etmesi ve hatta sizi işten çıkarabilmesi için izin verilmeli mi?

Yapay zekâ destekli kaynak bulma araçları başvuruları filtrelemenin yanı sıra, olası adayları özenle seçmek için sosyal medya platformlarını ve profesyonel profilleri de tarayabiliyor. Günümüzde bu tarama da daha karmaşık hale geldi: Algoritmalar özgeçmişleri ve yazı örneklerini analiz ediyor, hatta bir adayın doğruyu söyleyip söylemediğini değerlendirmek için video görüşmedeki yüz ifadelerini takip edebiliyor. Ve sıkı durun! Eğer işinizden memnun değilseniz, bir işe alım görevlisi bunu sizden önce bilebiliyor. Potansiyel işe alımları belirlemeye yardımcı olan yapay zekâ temelli bir araç, çalışanların davranış kalıplarını izleyerek ne zaman ayrılmaya hazır olabileceklerini tahmin ediyor.

Amazon Örneği Dünyada Ses Getirmişti

Algoritmalar sizi işe alabildiği gibi, işten de atabiliyor. Bu konuda geliştirilen otomatik sistemler, çalışan üretkenliğini Amazon gibi büyük şirketlerde zaten takip ediyor, kaçırılan hedefleri tespit ediyor ve hatta iş sonlandırma bildirimini otomatik oluşturuyor.

Şirketin sözleşmeli çalışanları, yanlış bir şey yapmasalar bile, algoritmaların onları e-posta ile işten çıkarabildiğini söylüyor. Bu kişiler arasında yer alan Stephen Normandin, yaklaşık dört yılını Amazon için paket teslimatı yaparak geçirdi. Sonra bir gün otomatik bir e-posta aldı. Onu izleyen algoritmalar işini düzgün yapmadığına karar vermişti.

63 yaşındaki Normandin bu konuda şunları söylüyor: “Ben eski toprağım ve kendimi her işe %110 veririm. Bu olanlar, beni gerçekten üzdü. Çünkü, itibarımdan bahsediyoruz. İşimi yaptığımı çok iyi bildiğim halde, bana bu işi yapmadığımı söylüyorlar.”

Yapay Zekânın Kararları Sağlıklı mı?

Yapay zekânın çalışanlar üzerinde böyle bir kontrole sahip olması fikri, birçok soruyu da gündeme getiriyor. Çünkü, algoritmalar belirli anahtar kelimeleri kaçırabilir ve iyi adayları atlayabilir. Çalışanlar ayrıca, çevrimiçi ayak izlerinin işe alım görevlileri tarafından nasıl kullanılabileceği konusunda hiçbir fikre sahip olmayabilir. Bu arada otomatik işten çıkarma, karar vermek için kullandığı verileri marjinalleştirebilir, bir diğer deyişle abartabilir.

Ayrımcılığa Yol Açabilir

Algoritmaların oluşturduğu ilanlar, belirli kişileri özgeçmişlerini göndermeye teşvik ediyor. Özgeçmişler otomatik olarak ayıklandıktan sonra, şanslı birkaç kişi işe alınıyor. Geri kalanların verileri, gelecekteki iş ilanları için kriterler oluşturmak üzere geri dönüştürülüyor. Fakat bu sistem, kriterlerin tüm iş başvurusunda bulunanlar için adil olup olmadığını kontrol edebileceğimiz şeffaflık veya hesap verebilirlik olmadan çalışıyor.

Sonuç olarak, otomatik işe alım platformları iş başvurusunda bulunanlara karşı ayrımcılığı mümkün kılıyor. 2017 yılında Illinois Başsavcısı, Jobr’daki bir özgeçmiş oluşturma aracının yaşlı adayları hariç tuttuğuna dair şikayetlerin ardından, birkaç otomatik işe alım platformu hakkında soruşturma başlattı. Platform, başvuranların 1980’den önceki üniversite mezunlarını veya ilk iş yıllarını listelemelerini engelleyen bir açılır menüye sahipti.

Otomatik İşe Alım İçin Henüz Erken

İnsan kaynakları ve işe alım söz konusu olduğunda, çoğumuz karışımızda bir insanın fikrini görmek isteriz. Geçmişte, iş başvurusunda bulunan kişi bir giyim mağazasına girebilir, başvuru formunu doldurabilir ve hatta formu İşe Alım Müdürüne doğrudan teslim edebilirdi. Günümüzde, başvurusunun kabul edilebilmesi için çevrim içi işe alma algoritmalarının filtrelerinden geçebilmesi gerekiyor. Bu durum, özellikle düşük ücretli ve saatlik çalışanlar için geçerli, fakat beyaz yakalılar için de çok farklı değil.

Amazon çalışanı Stephen Normandin’in deneyimi, robotların işçilerin yerini alacağına dair onlarca yıllık öngörünün bir alameti gibi. Amazon’da yapay zekâ, işe alım sürecinde adeta patron konumunda ve insan gözetimine çok az maruz kalarak -veya hiç gözetime tabi tutulmadan- milyonlarca insanı işten çıkarabiliyor.

Elbette ki insanların karar alma süreçleri de önyargıların gölgesi altında. Ancak, bu önyargılar ile şekillenen algoritmalar da aynı durumdan kurtulamıyor. İstihdam ayrımcılığını önlemek için yeterli güvenceler olmadan, otomatik işe alım platformlarına güvenmek güç. Bu hedefe ulaşmak için yeni yasalar ve yetkiler iş dünyasına dahil olacak gibi görünüyor.

waytosay

Kaynakça:

1. https://www.bbc.com/worklife/article/20190718-automated-hiring-and-firing
2. https://www.nytimes.com/2019/10/08/opinion/ai-hiring-discrimination.html
3. https://www.bloomberg.com/news/features/2021-06-28/fired-by-bot-amazon-turns-to-machine-managers-and-workers-are-losing-out